Bebeğinize Kitap Alışkanlığı Kazandırmanın En Etkili Yolları

Geçmişten günümüze insanların bilgiye ulaşmada kullandıkları en etkili araç kitaplar olmuştur. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte kitaplara olan ilgi giderek azalmaya başlasa da kitap okumanın insan üzerindeki etkisi yadsınamayacak düzeydedir. Bu alışkanlık ne kadar erken yaşta kazanılırsa gelişime etkisi de o kadar fazla olur. ‘Ağaç yaşken eğilir’ sözü tam olarak bu durumu anlatır. Kitap okuma alışkanlığını erken yaşta edinen çocuklar, ileriki dönemde de bu alışkanlığı bir yaşam tarzı haline getirir. Bu sebeple bebeğinizi kitaplarla ne kadar erken tanıştırırsanız fiziksel, sosyal ve ruhsal açıdan da bir o kadar gelişmiş bir birey yetişecektir.

Bebeğinizin bu alışkanlığı edinebilmesi için kitap okumayı öncelikle ebeveyn olarak sizin yaşamınızın bir parçası haline getirmeniz önemli. Unutmayın ki bebeğiniz sizi taklit ederek ve gözlemleyerek kendi davranışlarına şekil verir. Kitap okunmayan hatta bulunmayan bir ortamda bebeğinize bu alışkanlığı kazandırmanız da zor olacaktır. Bebeğinize kitap okumayı sevdirmek ve okuma alışkanlığını kazandırabilmek için onun gelişimsel dönemlerinin farkına vararak ihtiyaçlarına yönelik davranmalısınız.

Bebek doğmadan önce alınması gerekenler listenize kitapları da ekleyebilirsiniz. Hamilelik döneminde bebeğinize kitap okuyarak aranızdaki iletişimi ve bağı kuvvetlendirebilirsiniz. Anne karnındayken bebeğinize kitap okumanız, onun dili daha iyi anlamasına ve dış dünyaya hazırlanmasına yardımcı olacaktır. Aynı zamanda bebek gelişimi ile ilgili kitaplar  ve bebek kitapları okuyarak sürece daha bilinçli bir şekilde başlayabilirsiniz. Böylece kitaplar aracılığıyla bebeğiniz ile daha rahat bir iletişim yolu keşfetmiş olursunuz. Kısacası bebeğinize kitap okumayı sevdirmenin yolları, ebeveyn olarak onu kitaplarla ne kadar erken tanıştırdığınıza bağlıdır.

Kitap okumanın bebeklerde yarattığı etkiler nelerdir?

Bebeklere kitap okumak sosyal, psikolojik, fiziksel, ruhsal ve zihinsel olmak üzere birçok açıdan olumlu etki bırakmakla birlikte ebeveyn ile bebek arasındaki iletişimi de kuvvetlendirmektedir. İşte bebeklere kitap okuma etkinliğinin faydaları:

• Beyin ve zekâ gelişimini destekler.
• Zihinsel, ruhsal ve duyusal açıdan gelişir.
• Duygusal zekâsı gelişir.
• Etkili dinlemeyi öğrenir.
• Bebek ile ebeveyn arasındaki bağ kuvvetlenir.
• Dil ve konuşma becerisi gelişir.
• Hafızası kuvvetlenir ve kelime dağarcığı artar.
• Empati yeteneği geliştirir.
• Duygularını daha iyi ifade eder.
• Beden dilini daha etkin kullanır.
• Kaliteli zaman geçirmeyi öğrenmiş olur.
• Okuma-yazmayı daha rahat öğrenir.
• Görsel hafızası gelişir.
• Sosyal ilişkilerinde başarılı olur.
• Kendini daha rahat ifade eder.
• Özgüveni yüksek olur.
• Merak duygusu yüksek olur.
• Hayal gücü ve yaratıcılığı gelişir.
• İç dünyasını geliştirir.
• Açık fikirli olur.

Gelişimsel dönemlerine göre çocuğa kitap okumayı sevdirmenin yolları nelerdir?

• 0-3 aylık bebeğinizin kitap okumayı sevmesi için uyanık olduğu zamanlar veya uykuya geçiş zamanında kitap okuyarak duyma yetisini geliştirebilirsiniz. Bu aynı zamanda bebeğiniz ile aranızdaki bağı da güçlendirecektir. Bunun yanında görsel kartlar ile ilgisini çekebilir, kartlardaki simgeler hakkında konuşarak dikkatini çekebilirsiniz.
• 3-6 aylık bebeğinize renkli ve belirgin nesneleri gösterebilir, sesler ile dikkatini çekebilirsiniz. Bu dönemde dokunma isteğine karşılık vererek kitabı tanımasına olanak sağlayabilirsiniz.
• 6-9 aylık bebeğinizin kitap okumayı sevmesi için okuduğunuz kitabı oyuna çevirebilir, mimiklerinizle hikâyeye heyecan katabilir ve farklı sesler çıkartarak bebeğinizin dikkatini çekebilirsiniz. Dikkat süresi kısa olduğu için uzun okumalar yerine kısa ifadelere yer verebilir, kelimelerden ziyade görsellere ve nesnelerin seslerine (hayvan, araba, ) odaklanabilirsiniz.
• 1 yaşından sonra bebeğinizin duyuları daha aktif olacağından yine görsellerin bulunduğu kitaplar tercih edebilirsiniz. Bu dönemde bebeğinize ‘Köpek nerede? araba nerede?’ gibi sorular yönelterek gördüğü nesneyi tanımasına yardımcı olabilir, dikkat gelişimini destekleyebilirsiniz. Bu soru sorma tekniğini duyduğu seslerde de kullanabilirsiniz. ‘Bu neyin sesi?’ gibi. Bu dönemde bebeğiniz yürüme, koşma becerilerini de geliştirmiş olacağı için kitap okurken canlandırmalara bolca yer verebilir, dans ve çeşitli hareketlerle daha eğlenceli vakit geçirebilirsiniz.
• Bebeğinize güvenliğini göz önünde bulundurarak, ulaşabileceği bir kitaplık kurabilirsiniz. Böylelikle istediği zaman ulaşabileceği, kendisine ait bir alanı olacaktır. Bu da bebeğinizi kitaplarla vakit geçirmeye teşvik edecektir.
• Beraber kitap okuma zamanı belirleyerek düzenli bir şekilde ilerleyebilirsiniz. Bu dönemde bebeğiniz bir kitabı birden fazla okumanızı isteyebilir. Bu zamanlarda onun bu isteğine karşılık vererek hareket etmeli, özellikle dikkatini çeken yerlerde duygularını ifade etmesine olanak sağlamalısınız.
• Bebeklerde soyut algı gelişmediği için hikâyedeki unsurları gerçek hayat ile pekiştirebilirsiniz. Örneğin, hikâyede geçen köpeği anlatırken hem sesini çıkarabilir hem de varsa kendisini yoksa görselini göstererek anlam bütünlüğü sağlayabilirsiniz. Sesler ile nesnelerin bütünleştirilmesi bebeğinizin hem bağlantı kurmasını geliştirecek hem de algısını artıracaktır.
• Uyku öncesi kitap okuyarak bunu bir alışkanlık haline getirebilir, bebeğinizin kitaba karşı olumlu bir tavır sergilemesine yardımcı olabilirsiniz. Kitap okumak bebeğinizin hayal gücünü de geliştirecektir. Aynı zamanda bebeğiniz ile aranızdaki bağı kuvvetlendirecek ve güvenli bir bağlanma ortamı yaratacaktır.
• Bebeğiniz kitaplarınıza ilgi duyduğunda onu engellememelisiniz. Dokunmasına ve keşfetmesine izin vererek merakını canlı tutun. Bebeğinize dokunmasını yasaklamak kitaplara olan ilgisini kaybetmesine neden olabilir. Gözetiminiz altında incelemesine izin verin.
• Bebeğinizin davranışlarını gözlemleyerek sıkıldığı zamanlarda üstüne gitmemeli, zorlamamalısınız.
• Severek okuduğunuz kitapları bebeğinize de okuyabilirsiniz. Böylelikle kitabın sizde yarattığı etki ses tonunuza ve beden dilinize yansıyacaktır. Sizde heyecan yaratan kitap, bebeğinizde de olumlu bir etki yaratacaktır.
• Şiddet içeren içerikleri okumaktan kaçının. Hiç kimse şiddet içerikli bir yazıyı olumlu bir şekilde okuyamaz. Dolayısıyla yarattığı olumsuz enerji bebeğinize de geçecektir ve bilinçaltında yer edecektir.

Gelişimsel dönemlerine göre bebeklere kitap seçerken nelere dikkat edilmeli?

Bebekler için kitaplar gelişim dönemlerine göre çeşitlenmektedir. Bebek gelişimi kitapları  ile bebeğinizin ihtiyacına yönelik etkinlikler ve okumalar gerçekleştirebilirsiniz. Bebeğim kitabı, 0-1 yaş bebek kitapları, 2 yaş için kitap, bebeğinizin ilk gelişim evresinde, size yardımcı olacak türlerdir. Bebeklere okunacak kitaplar ise şöyle sıralanmaktadır:

• 0-3 aylık bebekler yalnızca siyah ve beyaz renkleri ayırt edebildikleri için siyah-beyaz renk kartlarını tercih edebilirsiniz. Büyük nesnelerin yer aldığı, sade görsellere sahip kitaplar bebeğinizin dikkatini çekecektir. Bunları satın alabilir ya da evde kendiniz yaparak bebeğinize el emeği bir hediye verebilirsiniz. Bebek eğitim kitaplarından destek alabilirsiniz.
• 3-6 aylık bebeğiniz yavaş yavaş renkleri tanımaya başlayacağından ana renklerin belirgin biçimde kullanıldığı ve büyük görsellerin yer aldığı kitapları tercih edebilirsiniz. Bu dönemde de sesli kitaplar dikkatini daha çok çekecektir. Kavrama yeteneğini yeni yeni geliştireceği için kumaş ya da sünger kitaplar tercih etmeniz, olası yaralanmaların önüne geçecektir. 0-12 ay bebek kitapları ile süreci daha bilinçli yönetebilirsiniz.
• 6-9 aylık bebeğiniz için kelimelerin az büyük görsellerin yer aldığı, dokunduğunda ses çıkaran, koyu ve belirgin renklere sahip kitapları tercih edebilirsiniz. Bu dönemde bebeğinizin kitabı ağzına götürme ihtimaline karşın sağlığa zararlı olmayan kumaş ya da sünger bebek kitaplarını tercih edebilirsiniz. Bebeğinizin dokunma istediği oluşacağı için yumuşak dokulu, dokunduğunda ses çıkaran kitaplar dikkatini çekecektir. 6-12 ay bebek kitapları ve 0-1 yaş arası bebek kitapları, size önemli bir rehber olacaktır.
• 1 yaşından sonra kumaşın yanında sert mukavva ya da plastik kitapları tercih edebilirsiniz. Görsel açıdan zengin olan kitaplar bebeğinizin ilgisini çekecektir. Bu yaş döneminde de sesli kitaplar dikkatini çekecektir. Kitabın, bebeğinizin rahat tutup kavrayabileceği boyutlarda olmasına özen gösterin. Kolay yırtılabilecek yapıda ve kalın kitaplar, okuma sürecini zorlaştıracaktır. Kendi vücudunu ve hareketlerini keşfetmesini sağlayan aktivite içeren kitaplar ile bebeğinizin kitaptaki hikâyeye katılımını destekleyebilir, bu süreci oyuna çevirebilirsiniz. Böylelikle bebeğiniz kitap okuma alışkanlığını daha kolay edinecek ve bebeğinizin kitaplara karşı olumlu bir imajı olacaktır. 0-1 yaş, 0- 2 yaş bebek eğitimi kitaplarını bu dönemde tercih edebilirsiniz.
• Bebeğinizin ilgisinin yüksek olduğu kitapları daha çok tercih edebilirsiniz. Örneğin hayvanlara merak duyuyorsa hayvan temalı kitaplar seçerek kitap okuma zamanınızı daha eğlenceli hale getirebilirsiniz.
• Bebeğinizin ihtiyacına göre banyoda da kullanabileceği su geçirmez kitapları tercih edebilirsiniz.

Bebekler için en etkili kitap okuma yöntemleri nelerdir?

Erken dönemde kitap okumanın bebeklerin dil ve hafıza gelişiminin yanında, sosyal ve duygusal gelişimini de pozitif yönde etkilediği gözlemlenmiştir. Bu dönemde bebeğiniz aktif bir öğrenme ve gözlem sürecinde olduğu için davranışlarınız ve söylemleriniz büyük bir önem taşır. Bu sebeple kitap okumak kadar nasıl okuduğunuz da önemlidir. Bebeklere kitap okuma yollarını gelin hep birlikte inceleyelim.

• Bebeklerin yüksek sesli cümleleri daha dikkatli dinledikleri gözlemlenmiştir. Bu sebeple dikkatini çekebilmek için görsel desteğin yanında kitabı okurken duygularınızı katarak vurgu ve tonlamalarınıza ağırlık vermelisiniz. Karakterleri ya da hayvanları seslendirirken farklı ses tonları ile okuyarak hikâyeye canlılık katabilirsiniz. Farklı tonlarda ve hecelerin üstüne basa basa okuyarak bebeğinizin dikkatini üzerinize çekebilir ve merak duygusunu geliştirebilirsiniz. Aynı zamanda sizi taklit etmeye çalıştıkça kelime ve ses dağarcığı da gelişecektir.
• Kitap okurken uyku gelmemesi için ne yapmalı sorusunun cevabı çok basit. Vurgu ve tonlamalarınız oldukça önemli. Uyku vakti dışında kitap okurken, hikayeyi oyunlaştırarak bebeğinizin uykusunu dağıtabilirsiniz.
• Aydan sonra bebekler kitap okuma sürecine aktif olarak katılmaya başlar. Bu sebeple kitap okurken farklı oyunlar geliştirebilir, canlandırmalar ile bebeğinizi de hikâyeye katabilirsiniz. Bebeğinize roller vererek kendi duygularını ifade etmesine olanak sağlayabilirsiniz. Beden hareketleri ile hikâyeye katılması bebeğinizi de aktif bir dinleyici yapacaktır. Böylelikle okuduğunuz kitabın olay örgüsü de daha çok aklında kalacaktır.
• Bebeklerin ilgileri dış uyaranlara çok çabuk kayabilir. Beden dilinizi ne kadar çok kullanırsanız, bebeğinizin ilgisi ve heyecanı da o kadar artacaktır. Böylelikle sıkılmayacak ve bu süreçten zevk alacaktır.
• Kitap okuma sürecinde bebeğiniz kitaba, size ya da herhangi bir nesneye dokunmak isteyebilir. Böyle zamanlarda ona imkân tanımalı ve hareketlerini gözlemleyerek çevresini keşfetmesine olanak sağlamalısınız.
• Kitap okumaya başlamadan önce kitabın kapağını göstererek bebeğinize açıklama yapabilirsiniz. Bu bebeğinizin de kitap okuma zamanına kendini hazırlamasına yardımcı olacaktır.
• Bebeğinizin tepkilerini gözlemleyerek ilgi alanlarını keşfedebilirsiniz. Bu süreçte sesiyle ve beden hareketleriyle hikâyeye yön vermesine imkân tanıyın.
• Kitap okuma zamanınızı daha önemli kılmak için bir okuma alanı oluşturabilirsiniz. Bebeğiniz bu alanda kendini daha rahat hissedecek ve kitap okuma konusunda daha istekli olacaktır. Bu alanda kitap okuma poziyonunu bebeğinizin yaşına göre ayarlamanız, etkin bir okuma için önemlidir.
• Ebeveyn olarak kitap okuma zamanını eşiniz ile paylaşmanız, çocuğunuz her ikinizle de bağını kuvvetlendirecektir. Babalar bu konuda biraz geri planda kalsalar da, kitap okuyarak bebeğiniz ile iletişimi çok daha sağlıklı olacaktır.

Bebekler için en uygun kitap okuma zamanı nedir?

• Bebeğinizin fiziksel ihtiyaçlarının karşılandığı zamanları tercih etmelisiniz. Karnının tok ve altının temiz olduğu zamanlarda kitap okuyarak dikkatini size vermesini sağlayabilirsiniz. Böylelikle kendini tam anlamıyla hazır hissedecek ve ilgisini size verecektir.
• Bebeğinize gün içerisinde belirlediğiniz bir zamanda kitap okumanız alışkanlık kazanabilmesi için oldukça önemlidir. Bazı günler okuyup bazı günler okumadığınızda bunun bir yaşam tarzı haline gelmesi de zorlaşacaktır. Unutmayın ki bebekler düzeni ve kuralları severler.
• Uyku öncesi kitap okumanız, bebeğinizin uykuya dalmasını kolaylaştıracak ve olası uyku krizlerinin önüne geçerek daha rahat ve sakin olmasını sağlayacaktır. Kitap okuma zamanı geldiğinde bebeğiniz, uyku vaktinin geldiğini de anlayacaktır.
• Dışarıya çıktığınızda bekleme zamanlarınızda ya da yolculuklarınızda kitap okuyarak, boş zamanınızı değerlendirebilirsiniz. Böylelikle bebeğiniz sıkılmayarak kaliteli zaman geçirmeye devam edecektir.
• Gün içerisinde bebeğinizle yapacağınız okuma etkinlikleri oyun arayışınıza yardımcı olarak bebeğinizi televizyon, tablet, telefon gibi uyaranlardan uzak tutacaktır. Böylelikle birlikte kaliteli ve eğlenceli vakit geçirerek aranızdaki bağı güçlendirebilirsiniz.
• Gün içerisinde ailecek yapacağınız kitap okuma zamanları bebeğinizde kitap okumanın düzenli olarak devam ettiği farkındalığını oluşturacaktır. Unutmayın, bebeğiniz sizde gördüklerini davranış olarak yansıtır.