İçindekiler
İnek sütünde bulunan yaklaşık 20 proteinden en azından birine karşı bağışıklık sisteminin egzama, kanlı kaka, mukuslu kaka, kusma, kabızlık gibi belirtiler göstererek anormal durumlar göstermesine inek sütü alerjisi denir. İnek sütüne alerjisi olan bebeklerde bağışıklık sistemi vücuda giren süt proteinlerini savaşılması gereken bir durum olarak algılar ve bu durum esnasında da vücut bu tarz tepkiler belirir. Bebeklerin ilk 36 ayında en sık rastlanan besin alerjisidir. İnek sütü alerjisinin en büyük nedeni genetik olmasıdır. İnek sütü alerjisi aniden ortaya çıkabilir fakat belirtiler hafifse pek fark edilemeyebilir. Eğer şüpheleniliyorsa bebeğin dikkatli gözlemlenmesi gerekir.
İnek Sütü Alerjisinin Belirtileri Nelerdir?
- Ciltte kuruluk, egzama
- Vücudunda kaşınma
- Bebeklerde kızarıklık
- Kanlı dışkı veya sümüklü dışkı
- 3 haftadan fazla süren şiddetli gaz ve karın ağrısı, kusma
- Akciğerlerde hırıltı, burun akıntısı veya burun tıkanıklığı
- Sebebi bulunamayan kabızlık
- Orta kulak iltihabı
- Öğürme ve geğirme
- Tedavi edilmesine rağmen iyileşmeyen reflü
- İshal
- İnek sütünün bebeğe verilmesinden itibaren alerjik şok gelişmesi (nefes almada zorlanma, kalp çarpıntısı)
- Uykusuzluk, sık uyanma
- Kilo alımının durması
- Yutmakta güçlük
- Normalden fazla süren huysuzluk ve huzursuzluk
Yukarıdaki belirtilerden biri veya birkaçı ile karşılaştığınız zaman inek sütü alerjisinden şüphelenmeli ve çocuk doktorunuza başvurmalısınız. Eğer inek sütü alerjisi olan bebeğinizi kısa sürede doktora başvurup tedavi ettirmezseniz yaş büyüdükçe astım veya daha çok ilerlemiş alerjik hastalıklara sebep olabilir. Hatta bebeğin büyüme ve gelişmesi giderek bozulur. Kilo alması ve boy uzaması ciddi olarak etkilenmeye başlar. Barsak emilim bozuklukları gelişebilir. Buna bağlı olarak vitamin eksiklikleri, demir eksikliği, kemik gelişim bozuklukları olabilir ve bebeğiniz anaflaktik şoka girebilir. Doktora gitmeden önce gözlemlediğiniz bütün belirtileri ve bebeğinizin kullandığınız ilaçları not edip, varsa daha önce yaptırdığınız tahlilleri götürün.
İnek Sütü Alerjisi Neden Olur?
Başlıca nedeni içerisinde bulunan iki proteinin bağışıklık sistemi tarafından yabancı madde olarak algılanıp, onlara karşı savaş açıp alerjik reaksiyonlar göstermesidir. Bu proteinler; whey ve kazein proteinleridir. Whey proteini sütün sıvı kısmında bulunur. Sütün whey kısmında ise sütteki proteinlerin yüzde yirmisi bulunur. Bunlar beta-laktoglobulin, alfa-laktalbumin, laktoferrin, transferrin, lipaz, inek serum albüminidir. Süt kesildikten sonra sıvı kısımda kalır. Kazein ise sütün katı kısmında yer alır, süt kesildikten sonra topaklanan katı kısımda bulunur. Kazeinler sütteki proteinlerin yüzde seksenini oluşturan ve süte “süt” görünümünü veren kısımdır. Bu proteinlerden yalnızca birine karşı alerji oluşabileceği gibi bu proteinlerin her ikisine karşı da alerjik reaksiyonlar gelişebilir. İnek sütü alerjisinde yaş ve genetiklik önemli bir etkendir. İnek sütü alerjisi olan bebekte ailenin alerjik geçmiş öyküleri araştırılmalıdır. Anne ya da babasında egzama, astım gibi alerjik reaksiyonu olan bebeklerin süt alerjisi geliştirme riski, ailesinde alerji geçmişi olmayan bebeklere göre daha yüksektir. Ayrıca daha sindirim sistemi çok gelişmemiş olan bebeklerde ve çocuklarda daha sık rastlanır. Yaş büyüdükçe süte karşı oluşan alerjik reaksiyonlar azalır.
İnek Sütü Alerjisi Olan Bebeklerde Beslenme
İlk 6 ay içerisinde bebekler vücudunun su da dahil bütün ihtiyaçlarını anne sütü ile karşılar. Bebeği mama ile değil anne sütü ile beslemek oldukça önemlidir. Bu nedenle annenin aldığı sütlü ürünlerden geçen bir alerjik durum varsa anneler uzman bir diyetisyenden nasıl beslenmeleri gerektiği konusunda destek almalıdır. Eğer bebeğiniz anne sütü emmiyorsa inek sütü içermeyen mamalar tercih etmelisiniz. Bu tip bebeklerde hidrolize mamalar, soya bazlı mamalar ve amino asit bazlı mamalar kullanılır. Bebeğinize inek sütü alerjisi tanısı konulduktan sonra eğer emziriyorsanız sizin süt ve sütlü ürünlerin günlük beslenmeden çıkarmanız yoluyla uygulayacağınız diyetle bebeğiniz de kısa zamanda sağlığına kavuşacaktır. Daha önceden gördüğünüz belirtiler 2-4 hafta arasında azalacak ve 1.5-2 aylık dönemde ise son bulacaktır. Belirtilerin bebeği çok rahatsız ettiği durumlarda antihistaminik veya kortizon sınıfı ilaçlardan faydalanılabilir. Alerjik belirtilerin ortadan kalkmasından belli bir süre sonra çocuk doktorunuz diyet listenizin içine az miktarda sütlü ürünleri ekleyerek bebeğinizin vücudunun alerjik reaksiyon verip vermediğini kontrol edecektir. 6 aydan sonra anne sütü vücuttaki ihtiyaçların yalnızca yüzde yetmişini karşılayabilir ve yetersiz kalabilir. Bu dönemde bebeklerde ek gıdaya geçilir. Ek gıdaya geçiş döneminde de uzman doktor tarafından destek alınarak en az alerjisi olan besinlere başlanmalıdır.
İnek Sütü Alerjisi Olan Bebek Annelerinde Beslenme
Bebeğinize uzman doktor tarafından teşhis koyulduktan sonra anne, bebeğe özel bir diyet uygulamaya başlar. Eğer bebek anne sütü emiyorsa diyeti annenin yapması gerekir. İnek sütü içeren tüm gıdalar yasaklanır .Eğer bebeğinizin inek sütü alerjisi varsa yoğurt, yoğurt çeşitleri, ayran, tüm peynir çeşitleri (beyaz peynir, kaşar peynir, labne, lor peyniri, süzme peynir, tulum peyniri, krema ve ekşi krema), peynir altı suyu, kesilmiş süt (çökelek), kefir, kremalar, kaymaklar, süt tozu, kahve kreması, milkshake, boza, kefir, ayran, sahlep, tereyağ, margarin, hayvansal yağ, ghee yağı (arındırılmış tereyağı), mayonez, mayonezli salatalar, soslar, beşamel sos, dondurma, yaş pasta, puding, krem karamel, sütlaç, kazandibi, çikolata, kurabiye vb yiyeceklerden uzak durmanız ve bebeğinizi uzak tutmanız gerekir. Kısacası yapılışı sırasında süt içeren ve içerme ihtimali olan tüm besinler bebekten uzak tutulmalıdır Yaptığınız yemek ve pastalarda sütü eşit miktarda su, meyve suyu, zenginleştirilmiş soya, pirinç, pirinç unu, badem veya kenevir ile değiştirmeniz tavsiye edilir. Tereyağı yerine sütsüz margarin kullanabilirsiniz. Süt içermeyen soya yoğurdu ve soya peyniri deneyebilirsiniz. Bazı vegan yoğurtlar ve peynirler sizler için iyi bir seçenek olabilir. Anne ve bebek süt ve sütten yapılan ürünlerin tüketiminin kesilmesi sırasında sütten alması gereken kalsiyum ve vitaminleri başka besinlerle takviye edebilir. Sütte yüksek miktarda bulunan kalsiyum gibi bazı minerallerin eksikliğinin oluşmaması için takviye kalsiyum alınması önerilir. Doktor kontrolünde kalsiyum tabletler kullanılabilir.
Diyet sırasında dışarıda yemek yerken de dikkat edilmelidir. Örneğin; sipariş verilen etin üzerinde tereyağ olmamasına, kremalı olmamasına veya sütte terbiye edilmiş bir etin tercih edilmemesine özen göstermelisiniz.
İnek sütü alerjisinde 3 tane tanı yöntemi kullanılır.
Deri testi: Her yaşta yapılabilir. Güvenilirlik yüzde 90 dır.
Eliminasyon yöntemi: İnek sütü içeren gıdaları bir süre anne kullanmaz ve bebeğe verilmez. Bu süre içinde mevcut belirtilerin kaybolması beklenir. Belirtiler geçtikten sonra inek sütü tekrar denenir. Belirtilerin yeniden ortaya çıkması inek sütü alerjisi olduğunu doğrulayacaktır.
Kan testleri: Kanda total immunoglobulin E ve gıdalara özgül (tıbbi adıyla antijene spesifik) immunoglobulin E’ler bakılır. Süt IgE’si, balık IgE’si, yumurta akı IgE’si, çilek IgE’si gibi. Ancak hastanın alerjik reaksiyonu IgE aracılıklı değilse hasta alerjik olduğu halde- kanda total IgE de, inek sütüne özgü IgE de yüksek çıkmayacaktır.
İnek Sütü Alerjisinde Kullanılan 4 Mama
- Soya bazlı mamalar: İnek sütü proteini alerjisi hafifse denenebilir. Ama tatları iyi değildir ve bebekte buna karşı da alerji olabilir.
- Amino asit bazlı mamalar: Amino asitler, proteinlerin yapı taşı olup bir araya geldiklerinde büyük protein moleküllerini oluşturan küçük moleküllerdir. Hidrolize mamalarla alerjik reaksiyonları gerilemeyen bebeklerde aminoasit bazlı mamalar denenebilir.
- Keçi sütü mamaları: İnek sütü alerjisi olan çocukların bazılarında keçi sütü mamaları veya doğal keçi sütü ile yapılmış yoğurt veya peynirler kullanılması mümkündür. Ancak bazı bebeklerde keçi sütlü mamalara da alerji gelişmektedir.
- Hidrolize mamalar: Büyük bir molekül yapısına sahip olan inek sütü proteini, işlemden geçirilip molekülleri küçültülerek alerjik özellikleri azaltılır. Tam hidrolize veya kısmi hidrolize mamalar kullanılabilir. Fakat tam hidrolize mamalarla bile inek sütü proteini alerjisinden korunmak mümkün olmayabilir.
Bu tür diyet mamalarına geçildikten sonra 2 ile 4 hafta içinde belirtilerde azalma ve düzelme olmalıdır. Diyete en az 12 ay devam edilmelidir. 12 ayın sonunda prokovasyon testi yaptırılmalıdır. Daha sonra uzman doktorunuzun belirlediği zamanda çok az az süt veya sütlü gıdalarla beslenmeye geçilmelidir. Bu arada alerjinin diğer belirtilerine göre anti-alerjik damla, şurup, kortizonlu veya kortizonsuz krem ve losyonlar da kullanılması gerekebilir. Eğer bebeğiniz hala alerjik reaksiyon gösterirse yeniden inek sütü kesilip diyete devam etmelisiniz.
İnek Sütü Alerjisi Olan Bebekler Keçi Sütü Tüketebilir mi?
İnek sütü ve keçi sütü arasında yüzde doksan oranında çok benzerdir. İnek sütü alerjisi olan bir bebeğin keçi sütüne de alerjik reaksiyon gösterme olasılığı yüzde yetmiştir. Bundan dolayı inek sütü alerjisi olan bebeklere keçi ve manda sütleri verilmemelidir. Bunların yerine Hindistan cevizi sütü, badem sütü ve imkan varsa eşek sütü verilebilir. İnek sütü alerjisinde süt ve süt ürünlerini mutlaka uyguladığınız diyetten çıkarmamız gerekir. İnek sütünü diyet listenizden çıkarmak keçi sütünü yerine koymak demek değildir. İnek sütü, keçi sütü, başka memeli hayvanların sütü aynı şekilde alerjik reaksiyonlar göstermektedir.
İnek Sütü Alerjisini Kaç Yaşına Kadar Devam Eder?
İnek sütü alerjisi, bebeklik döneminde görülmektedir. 0-2 yaş grubu bu dönemi oluşturmaktadır. İnek sütü alerjisine genellikle %50 kadarı 1 yaşında, %80’i kadar da 2 yaşında geçmektedir. Çok nadir olan hastalar daha büyük yaş grubuna kayabilirler. Genellikle bu bebeklerde inek sütü alerjisi azaldığı dönemde bir takım tolerans testleri yapılmaktadır. Yani bir takım inek sütü veya bazen keçi sütü ufak miktarlarda bebeğe verilebilir. Bu mutlaka doktor gözetimi altında ve hastane ortamında yapılması gerekmetedir. Çünkü bunu ev koşullarında yaparsak ciddi anaflaktik şok söz konusu olabilir. Bundan dolayı doktor gözetiminde ve hastane ortamında süt sulandırılarak veya mayalanmış pişmiş bir sütü çok az miktarlarda verip gözlemlenebilir. Uzman doktorların yaptığı fizik muayenede cildinde orta-ağır şiddette egzaması olan bebeklerde süt alerjisinin daha uzun süre sürme olasılığının arttığı gözlenmiştir. Fakat her egzamalı çocukta mutlaka besin alerjisi vardır diye birşey yoktur. Egzamalı bir çocukta inek sütü alerjisi olma ihtimali yüksektir, ama kesin değildir. Yapılan bilimsel araştırma ve gözlemlerde her 3-4 orta-ağır egzamalı çocuğun birinde besin alerjisi görülmüştür. Hafif egzamalı çocuklarda ise çok daha nadiren inek sütü alerjisine rastlanır. Süt alerjisi olmadan da bebeklerde egzama görülebilir.
İnek sütüne alerjisi olan bazı bebeklerde, pişirilmiş, mayalanmış bir takım süt ürünlerine zaman içerisinde tolerans gelişmektedir. Onun için süt ve besin alerjisi olan çocuklarda mutlaka zaman zaman, bazen 3, bazen 6 ayda bir bu ürünlerin hastane ortamında denenmesi ve eğer bebek bunları tolere ediyorsa az miktarlarda yavaş yavaş miktarı arttırılarak başlanılabilir. 3 yaşından sonra çocukların yüzde doksanı inek sütüne olan bu aşırı hassasiyetlerini kaybederler. İnek sütü alerjisi olan bebeklerde ileriki yaşlarda astım gelişme ihtimali fazladır.
