Close

Çocuğunuza Kuralları Öğretmek

cocugunuza-kurallari-ogretmek

cocugunuza-kurallari-ogretmek

Çocuğunuza sınır ve kurallar koymak, hem onun hayatını hem sizin yaşamınızı kolaylaştırıcı bir yöntemdir. Geçmişte baba otoritesinde kurulan aile yapısı günümüzde yerini çocuk merkezli bir yapıya dönüştürmüştür. Bu sebeple günümüzde çocuklar isteklerinin farkında olan, hayır diyebilen, itiraz edebilen, isteklerinde ısrarcı olan özelliklere sahiptirler. Bu durum hem ebeveynlerin işini zorlaştırmaktadır hem de çocuğun kişiliğinin gelişmesinde olumsuz bir etki yaratmaktadır. Sanılanın aksine çocuğa kural koyma onu bir robot gibi istediğiniz şekle sokmak değil, belirli kuralları göz önünde bulundurarak onu özgürleştirmektir. Bu noktada çocuğa kurallar nasıl öğretilir konusu büyük önem taşır. Çocuğunuzun özgür olması her an istediği şeyi yapabileceği anlamını taşımaz. Özgür olmak, sınırlarının farkında olup davranışlarına yön vermektir. Kuralların farkında olan çocuk, sorumluluk bilinciyle yetişir ve neyi nasıl yapması gerektiğini bilir. Davranışlarının nedenini ve sonuçlarını analiz eder ve o şekilde eylemlerine yön verir. Çocuk, sınırlarının bilincinde olmadığı ve hiç durdurulmadığı zaman aile, akraba, arkadaş, iş ortamında ve toplumda dışlanma, çatışma ve olumsuzluklara maruz kalma ihtimali artar. Kuralların ve sınırların bilincinde olan çocuklar, dünyayı tehdit olarak algılamazlar. Bu bilinç, çocukların daha cesur ve atılgan bir yapıya sahip olmalarını sağlar. Davranışlarının farkında olan, özsaygısı ve özdisiplini yüksek bireyler; hem aile ilişkilerinde hem sosyal ilişkilerinde hem de toplumsal ilişkilerinde başarılı olmaktadırlar ve takdir görmektedirler. Bu sebeple çocuğunuzun nasıl bir birey olacağı, küçükken koyacağınız sınırlar ve kurallardan etkilenecektir.

Çocuğa sınır koymak neden önemlidir?

  • Sorumluluk bilinci yüksek olur. Yapması gerekenleri bilir. Davranışlarının nedenlerinin ve sonuçlarının farkında olur.
  • Kendisini disipline etmeyi öğrenir. Gerektiğinde istek ve arzularına dur diyebilir. Kendisini yönetebilir.
  • Kuralları olan çocuklar kendilerini güvende hissederler çünkü o davranışı yaptığında kendisine nasıl bir geri dönüşü olacağını bilir. Örneğin arkadaşına fiziksel şiddet uyguladığında kendisinin de arkadaşı tarafından karşılık görebileceğini, ebeveynleri tarafından bu davranışının onaylanmayacağını bilir. Eylemlerinin sonuçlarını önceden bilen çocuklar kendilerini güvende hissederek o yanlış davranışa yönelmezler. Bilinmezlik, güvensizliği doğurur. Güven duygusu içinde olan çocuk hayata dair meraklarını özgürce giderir.
  • Çocuğunuzun sağlıklı bir birey olması için sınır koymak önemlidir. Özdisiplini yüksek bir birey olarak yetişmesine yardımcı olur. Kendi sınırlarını bilir ve başkalarının sınırlarına saygı duyar.
  • Sınır koymak çocuğunuzun kendisinin ve çevresindekilerin sınırlarını tanıması ve ona göre davranışlarına yön vermesi açısından önemlidir. Böylelikle toplum tarafından dışlanma ihtimali de ortadan kalkar.
  • Davranışlarının olumsuz sonuçlarının kurallar ile engellendiğini gören çocuk, önemsendiği ve güvende olduğu hissine sahip olur. Kendisinin değerli olduğu bilincine erişir. Bu bilince sahip çocuklar doğru tercihler ve ilişkiler ile yaşamlarına yön verirler.
  • Çocuğunuz küçüklükten itibaren sınırlara ve kurallara alıştığında hem arkadaş ortamında, hem okul hayatında hem de iş yaşamında sorumluluklarının bilincinde, özdisiplini yüksek bir insan olacaktır. Unutmayın kurallar ev içerisinde başlar ve çocuğunuzun tüm yaşamına etki eder.
Çocuklara sınırlar ve kurallar nasıl öğretilir
Çocuklara sınırlar ve kurallar nasıl öğretilir

Çocuklara sınırlar ve kurallar nasıl öğretilir?

Çocuklar ebeveynlerini ve çevrelerini gözlemleyerek davranışlarına ve fikirlerine şekil verirler. Soyut düşünme becerisi, çocuklarda erken yaşlarda henüz gelişmediği için öğrenmeyi izleyerek ve gözlemleyerek gerçekleştirirler. Bu noktada mantık yürütemeyecekleri için çocuğunuza bir durumu ya da davranışı açıklayarak anlatmaya çalışma çabanız sonuçsuz kalabilir. Anlatmak yerine ona rol model olarak göstereceğiniz bir eylem daha etkili olacaktır. Unutmayın ki çocuklarınız sizlerin davranışlarını kopyalarlar.   Koyulan sınırlar sonucunda istenilen davranışı sergileyen çocuğun bu davranışı ödüllendirilerek pekiştirilmelidir. Burada ödüllendirirken maddi araçlara başvurmamak çok önemlidir. Onun yerine yaptığı davranışın kendisine ve çevresine sağladığı fayda anlatılmalı ve çocuğun bunu anlaması sağlanmalıdır. Çocuğun duyacağı güzel bir söz, davranışının pekişmesinde önemli bir anahtardır. Aferin, tebrik ederim, odanı çok güzel toplamışsın gibi sözler; sarılma, öpme, başını okşama gibi eylemler çocuğunuzu mutlu edecektir. Çocuğunuz isteği gerçekleşmediği zaman çeşitli kriz anları yaşayabilir. Bu zamanlarda çocuğunuzun istediği yeni bir sınır değil isteğinin gerçekleşmesidir. Böyle bir durumda tehdit etmek yerine sakince kriz anının geçmesini beklemek en sağlıklı yöntem olacaktır. Kurallar önemli ancak bunun yanında o kuralı neden koyduğunuz da çok önemlidir. Çocuklar kendisini ve çevresini tanımak adına sürekli bir şeylerin neden öyle olduğunu öğrenmek isterler. Dolayısıyla bir kuralı koyduğunuz zaman bunu ne için yaptığınızı da belirtmeniz gerekir. Örneğin oyuncakların dağınık olursa, istediğin oyuncağını rahatça bulamazsın. Yürürken ayağına batıp canını acıtabilir. Odanda rahatça dolaşmanı engeller gibi… Çocuğunuz belirlediğiniz sınırlara uymadığı takdirde bir sonuç ile karşılaşmalıdır. Yani davranışlarının bir yaptırımı olacağının bilincinde olmalıdır. Bunun için öncelikle yanlışı konusunda çocuğunuzu uyarın. Uyarmanıza rağmen hala aynı davranışı yapmaya devam ediyorsa belirlediğiniz yaptırımı uygulayın. Koyulan kuralları çiğnemesi halinde uygulayacağınız yaptırım, yanlış davranışın hemen ardından gelmelidir. Sıcağı sıcağına o davranışın sonuçlarının farkına varabilmesi için yaptırımı ertelememelisiniz. Kuralı koyarken çocuğunuzun fikrini almanız, kurala uyma konusunda onu teşvik edecektir ve düşüncelerinin önemsendiğini hissedecektir. Çocuğunuz koyduğunuz kuralı nasıl uygulayacağını bilemeyebilir. Bu noktada ona yardımcı olmalı ve göstermelisiniz. Örneğin hadi birlikte legolarını bu kutuya koyalım, kalemlerini de bu kutuya yerleştirelim gibi. Eğer çocuğunuzun bir kurala uymasını istiyorsanız, öncelikle model olarak sizin o kurala uymanız gerekir. Örneğin yemeklerden önce ellerinizi yıkamıyorsanız, çocuğunuz da bunu yapmak istemeyecektir. Canınız istemediğinde yemek yemiyorsanız ve sizi zorlayan biri olmuyorsa, çocuğunuz yemek yemek istemediğinde ona zorla yedirmenizin bir anlamı kalmayacaktır. Çocuğunuza sınır koyabilmek için iletişiminizin sağlıklı olması çok önemlidir. Birlikte vakit geçirmeyi, aranızı iyi tutmayı ihmal etmeyin. Çocuğunuz kurallara uymak istemediğinde onunla zıtlaşmayın, inatlaşmayın ve kavga etmeyin. Ağlama, tepinme, bağırma, eşyalara, kendisine ya da size zarar verme isteği olabilir. Böyle zamanlarda çocuğunuzun sakinleşmesini bekleyin. Çocuğunuzun öfkesi geçtikten sonra yanınıza geldiğinde tekrar aynı şeyi isterse kurallarınız konusunda aynı kararlılıkta ve sakinlikte kalmalısınız. Kurallarınız ve sonuçları konusunda gerçekçi olmanız uygulanabilirliğini artıracaktır. Örneğin çocuğunuza davranışı sonucunda bir günden fazla telefonla oynamasını yasakladığınızda bu çok da gerçekçi olmayacaktır. Çünkü siz veya ailedeki bireyler telefonla her oynadığında çocuğunuzun kafasında ayrımcılık fikri oluşabilir. Eğer çocuğunuz okuma yazma biliyorsa, ev kurallarını bir kâğıda yazarak evin herkes tarafından görüneceği bir yerine asabilirsiniz. Okuma yazma bilmiyorsa resim ve şekillerden faydalanabilirsiniz. Dilerseniz bu kâğıdı çocuğunuzla beraber hazırlayarak, sürece onu da dâhil edebilirsiniz. Böylelikle kuralı hayatına entegre etmesi daha kolay olacaktır.

Çoçuğunuza Koyduğunuz Kuralların Gelişimine Etkisi
Çoçuğunuza Koyduğunuz Kuralların Gelişimine Etkisi

Çoçuğunuza Koyduğunuz Kuralların Gelişimine Etkisi

Çocuğunuza kurallar koyarken gelişimine olumlu yönde etki ettiğinden emin olmalısınız. Kuralları, çocuğunuzun gelişimine katkı sağlayacak nitelikte düzenlemeniz ve işe yaramadığı zaman yenilemeniz gerekmektedir. Çocuğunuzun duyabileceği şekilde bir yakınınıza ya da çocuğunuzun sevdiği bir yakınınıza davranışını anlatabilirsiniz. Koyduğunuz kuralları yerine getirdiğini başkasına anlattığınızı duymak onu motive edecektir. Kuralları ve etkilerini değerlendirmek amacıyla ara sıra aile toplantıları yapabilir, gerekirse kurallarda değişiklik yapabilirsiniz. Kurallar aileden aileye farklılık gösterebilmektedir. Eğer kuralları belirlemek ve çocuğunuza sınır koymak konusunda zorlanıyorsanız bir uzmandan yardım alabilir, süreci daha sağlıklı yürütebilirsiniz.

Kural koyarken nelere dikkat edilmesi gerekir?

Çocuğun evde uyması gereken kurallar vardır. Bu, aile içi düzenin devamlılığı açısından oldukça önemlidir. Gelin hep birlikte kurallara bir göz atalım…

  • Kuralların basit ve anlaşılır olması çok önemlidir. Çocuğunuza yaş grubuna göre anlayabileceği şekilde kuralı anlatmanız gerekir.
  • Kurallar konusunda çocuğunuzla pazarlık yapmayın. Çocuk kuralları konusunda net olmanız, uygulanabilirliğini de artıracaktır.
  • Kuralların pozitif bir dil ve anlamda oluşturulması gerekir. Negatif anlam içeren cümleler çocuğunuzda cezalandırıldığı hissini yaratacaktır. Bu sebeple eşyalarını toplaman, sonrasında onları rahatça bulmana yardımcı olacaktır gibi bir olumlama cümlesi, çocuğunuzun kuralı daha çok benimsemesine yardımcı olacaktır.
  • Koyduğunuz kurallar konusunda ebeveyn olarak tutarlı davranışlar sergilemeniz bir diğer önemli unsurdur. Sizin hayır dediğiniz bir şeye eşiniz evet diyorsa, bu çocuğunuzda da kafa karışıklığına sebep olacaktır. Bu sebeple evinizin kuralları konusunda ebeveyn olarak birlikte hareket etmelisiniz.
  • Çocuğunuza sınırlarını belirlerken, yaşını ve yaşının gerektirdiklerini ihmal etmemelisiniz. Öncelikle çocuğunuzun ihtiyaçlarını belirleyip kuralları o doğrultuda koymalısınız. Örneğin 3 yaşındaki bir çocuğun uyku vaktiyle 10 yaşındaki bir çocuğun uyuma zamanı aynı olamaz.
  • Çocuklarda kural bilinci 4 yaşından sonra gelişmeye başlar ve 6 yaşına kadar kuralların nedenleri ve sonuçlarını anlayamazlar. Bu dönemlerde kurallara karşı tutarsızlıklar sergileyebilirler. Bu noktada kuralları esnetmemeli, emin bir duruş sergilemelisiniz.
  • Kural sayısı ne kadar çok olursa, çocuğunuzun kurallara uyması da o kadar zorlaşacaktır. Bu sebeple çocuğunuzun yaşı kadar kural koyarak onu rahatlatabilirsiniz.
  • Kuralları koyarken çocuğunuzu korkutmamalısınız. Korkutarak yaptıracağınız her davranış çocuğunuzun psikolojisinde yaralar açacaktır.
  • Çocuğunuz kuralları çiğneği zaman kişiliğine yönelik bir uyarı yapmamalısınız. Sen yaramazsın, söz dinlemiyorsun gibi cümleler özgüvenini zedeleyecektir. Bu sebeple kişiliğine değil davranışına yönelik bir uyarıda bulunmanız daha doğru olacaktır. Bu davranışın uygun değil, lütfen tekrar yapma gibi bir ifade ile yanlış olanın kişiliği değil davranışı olduğunu çocuğa öğretmiş olursunuz.
  • Kuralları ifade ederken böyle yaparsan küserim, seninle bir daha parka gelmem, seninle bir daha konuşmam gibi ifadeler kullanmamalısınız. Çocuğunuz bu söylemlere maruz kaldığında her yanlışında sevdiklerini kaybedeceği endişesine kapılacaktır. Bu da çocuğunuzda psikolojik bir baskı oluşturacaktır.

Hangi çocuklar kurallar konusunda zorlanıyorlar?

Kurallar her çocuk ve aile yapısı için farklılıklar göstermektedir. İçsel durumların yanında dışsal faktörler de bu duruma etki etmektedir. Özellikle bazı istisnalara sahip olan çocuklar ve aile yapıları kuralları koyma konusunda bazı zorluklar yaşayabilmektedirler. Çocuğun aile içerisinde göz ardı edilen ya da tolere edilen davranışlarının ileriki yaşamında bazı problemlere neden olabilir. Ancak bazı aile dinamiklerinde çocuğun ya da ailenin mücadele ettiği durumun hassaslığı bu kuralları esnetebilmektedir. Çocuğun aile içerisindeki önemini artıran aşağıdaki faktörler, kuralsız bir özgürleşme çabasını beslemektedir. Durumun dezavantajlılığı, ebeveynleri kural koyma ya da kurala uyma konusunda zorlayabilmektedir. Bu noktada ailelerin bir uzmandan destek alarak aile dinamiklerine uygun bir şekilde etkili bir yöntem belirlenmesi sağlıklı olacaktır. Bahsettiğimiz çocuklar;

  • Ailenin ilk torunu olanlar
  • Geç doğan ya da gebelikte bir sorunla karşılaşanlar
  • Bebekken hayati bir tehlike atlatanlar
  • Doğuştan ya da sonradan süreğen hastalığa sahip olanlar
  • Travmaya sebebiyet verecek yaralanma, kayıp yaşayanlar
  • Boşanmış ebeveyni olanlar
  • Tek ebeveynli çocuklar
  • Ebeveynleri çalışan çocuklar
  • Anne baba dışında nine, dede, teyze, hala, amca, dayı gibi akrabalarla iç içe geniş aile içerisinde büyüyen çocuklar
  • Kendinden önceki kardeşi vefat eden çocuklar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Leave a comment
scroll to top