İçindekiler
Sosyal gelişim, bireyin etraftaki bireylerle birtakım sosyal ilişkiler kurması ve davranışlarını buna adapte etmesidir. Bebek açısından sosyal gelişim ise bebeğin çevresindeki insanlar ile iletişim kurmaya çalışması, çevresinde olup biteni anlayabilmesi ve farklı durumlar için davranışlarını ayarlayabilme süreci olarak açıklanabilir.
İnsan doğası gereği sosyal bir varlıktır ve bu sebepten bebekler de doğdukları andan itibaren ilişkiler kurmaya hazırlardır. Tabii ki yeni doğan bir bebek için sosyallik, ağlayarak isteklerini ifade etmeye çalışmasıyla, anne-babası ile kurduğu ilişkiler ile özellikle de yeni doğan bebek ve anne arasındaki ilişki ile başlar. Bu da annenin onunla konuşmasıyla, annenin emzirmesiyle, bebeğe dokunmasıyla ve bebekle göz teması kurması ile ilerleyen bir süreçtir. Peki bebekler ne zaman göz teması kurar?
Bebeklerde Göz Teması
Bebekler doğdukları andan itibaren çok gelişmiş olmasa da görme kabiliyetleri vardır ve ışığa duyarlıdır. Görebiliyorlar ise bebeklerde göz teması nasıl başlar? Bebeğiniz göz teması kurmuyor ise hemen endişelenmeyin çünkü bu hemen olabilecek bir durum değildir. Bebekler yavaş yavaş anne babayı tanıdıkça onlarla göz teması kurmak isteyeceklerdir. Bu da ilk üç ay içerisinde bebeğinizin sizinle göz teması kurabileceği anlamına gelir. Bu süreçte bebeğin yüzüne bakarak konuşmak ve onun dış dünyayı keşfetmesini sağlamak bebeğin göz gelişimini olumlu yönde etkileyecektir.
İkinci aydan itibaren bebeklerde görme kabiliyeti daha da artar. Canlı renklere ve ışıklı nesnelere karşı ilgi artar. Hareketli cisimleri gözleriyle takip etmeye çalışır. Aynı şekilde işitme yetenekleri de gelişmeye başlar. Etrafındaki seslere karşı çok daha duyarlı bir hale gelir. Kendi çıkardığı sesleri fark eder ve bu sesler hoşuna gider. Artık kadın ve erkek seslerini ayırt eder bu yüzden de anne ve babayı daha iyi ayırt eder ve tanır. İlk üç ayda bebeklerde duyular muazzam bir hızda gelişir ve anne baba bu gelişimdeki en önemli rolü ilgidir. Halk arasında bebeğin kucağa alışması ile ilgili yanlış bilinen bir durum vardır. Bu aylarda bebeklerle ilgilenmeli, onları sık sık kucağınıza almalısınız. Bebekle sürekli bir temas halinde olmak, onunla konuşmak, kucağınıza almak ve ona gülümsemek onun bu gelişimine çok büyük katkı sağlayacaktır. Tam da bu sırada akıllara gelen bir diğer soru da şudur: Yeni doğan bebek ne zaman güler?
Bebek Kaç Aylıkken Gülmeye Başlar
Bebekler ilk ay içerisinde gülümsemeye başlar fakat bu çoğu zaman bilinçli bir gülme değildir. Onunla konuştuğunuz zaman size “agu” gibi seslerle cevap vermeye başlaması ve bilinçli olarak gülmeye başlaması ise ikinci ve üçüncü aylarda gerçekleşen gelişmelerdir. Yine bu dönemde bebekle iletişim çok önemli olduğundan onunla bol bol konuşmalı, ona adıyla seslenmelisiniz. Bu onun sizi ve kendini tanımasına yardımcı olur.
Bebek Ne Zaman Dışarı Çıkarılır
Yeni doğan bebek ne zaman dışarı çıkarılır sorusu da ailelerin akıllarını kurcalayan bir diğer sorudur. Eski dönemlerde bebeğin kırk günlük olmadan dışarı çıkarılmaması gerektiğine inanılırdı fakat günümüzde doktorlar aileler ne zaman hazırsa o zaman bebeklerini gerekli tüm ihtiyaçlarını yanında bulunduracak şekilde dışarı çıkarabileceğini söylüyorlar. Hava koşullarını göz önünde bulunduracak şekilde giydirildiği zaman bebeklerin açık havaya çıkarılması onlar için çok faydalı olacaktır. Rüzgarın ve yüksek sıcaklığın olmadığı durumlarda bebekleri dışarı çıkarıp hava aldırmak onların iştahını açacak ve uyku düzenini sağlayacaktır.
İlk aylarda bebeklerde yabancı ayrımı yoktur bu yüzden yabancılardan korkmazlar. Dördüncü aydan itibaren ise artık etrafındaki yabancı insanları tanıdığı insanlardan ayırt etmeye başlarlar. Yanlarında anne baba yoksa ağlayabilirler. Ağladığı zaman bebeğinizin yanında olmalısınız. Yanında olup ihtiyaçlarını karşılamanız onun size olan güven duygusunu geliştirir.
Beşinci ayda bebeklerin çevreye olan ilgileri daha da artmıştır. Farklı sesleri ve ses tonlarını birbirinden ayırabilir. Bu dönemde bebeklerin sosyal durumu sürekli gelişmektedir. Onunla konuştuğunuzda o da kendine has sesler çıkararak cevap vermeye çalışır. Bu ayda bebeklerde taklit etme becerisi ortaya çıkar, çevresinde duyduğu sesleri taklit eder. Bebeğe karşı yumuşak bir ses tonu ile konuşursanız, ona gülümserseniz bu onun çok hoşuna gider. Artık yüz ifadelerini algılayabilen bebekler yaptığınız eğlenceli mimiklere karşı kahkaha bile atabilir. Oyun oynamaktan çok keyif alırlar ve bebekle bol bol oyun oynamak onun sosyal zekasının gelişiminde çok önemli bir rol oynar.
Bebekler Kaçıncı Ayda Diş Çıkarır?
Beşinci ve altıncı aylarda dikkatli olmalısınız çünkü bebekler bu dönemde ellerine aldıkları her şeyi ağızlarına götürebilir. Bunun da sebebi artık diş çıkarıyor olmalarıdır. Ailelerin merak ettiği bir diğer soru da bebeklerin diş çıkardığını nasıl anlarız sorusudur. Diş çıkarmanın birkaç belirtisi vardır bunlardan biri bahsini ettiğimiz gibi birçok objeyi ağızlarına götürüp diş etlerini kaşımaya çalışmalarıdır. Ona uygun diş kaşıyıcılar edinerek daha rahat etmesini sağlayabilirsiniz. Diğer bir belirti de diş çıkarma döneminde vücudun daha fazla tükürük üretmesidir. Diş çıkaran bebekler geceleri uyumakta zorluk çekebilirler. Her insanın bünyesi farklı olduğu gibi bebekler de birbirinden farklı bünyelere sahiptirler. Bazı bebeklerin diş çıkarma dönemleri çok ağrılı geçerken bazıları bu dönemi ağrısız atlatırlar. Diş çıkarma döneminde ateş, ishal gibi rahatsızlıklar da ortaya çıkabilir, telaşa kapılmayın, bu çok doğal bir süreçtir. Bebeğinize parmak besin de denilen haşlanmış sebze, olgunlaşmış meyve dilimleri vererek bir yandan ek gıdaya alışmasını, bir yandan da kaşınan dişlerini kaşıyarak rahatlamasını sağlayabilirsiniz.
Yedinci aya geldiğinde bebeklerde iletişim becerileri ve sosyal yön hızla gelişim gösterir. Yavaş yavaş dili kavramaya başlarlarlar. Artık bebeğinizin ne istediğini daha kolay anlayabileceğiniz bir sürece girersiniz çünkü bu ayda birçok farklı durum için tepki gösterebilirler. Örneğin önceki dönemlerde sadece acıktığı ya da bu gibi rahatsız olduğu durumlar için ağlayan bebekler bu dönemde canı sıkıldığı için ya da başka bir yere gitmek istediği için de ağlayarak veya yüz ifadeleriyle isteklerini belirtebilir. Bu sebepten artık onunla karşılıklı konuşmaya başlamak sizin için de eğlenceli olmaya başlayacaktır.
Bebekler Ne Zaman Anne Baba Der?
Ebeveynleri en çok heyecanlandıran şeylerden biri de bebeklerinin ilk kelimeleridir. İlk kahkahalarını atması, mırıldanmaya başlaması ile aileleri sevindirirler. Tam da bu sırada anne ve babalar için de önce anne mi diyecek yoksa baba mı diyecek merakı başlar. Bebeklerin genelde söyledikleri ilk kelimeler birkaç harften oluşan ya da kendini tekrar eden hecelerdir. İlk kelimelerini söyledikleri zaman ise bazı bebeklerde daha önce, bazılarında daha sonra olabilir fakat genelde yedinci ay ile sekizinci ay aralığında ilk kelimeler ağızlarından dökülmeye başlar.
Bu dönemde bebekler ebeveynlerine ya da bakıcılarına karşı bağlılık gösterebilir ve yabancı yüzlere karşı daha fazla korku duymaya başlayabilir. Bu durum bebekler için gayet normaldir. Eğer bebeğinizin yanından ayrılacaksanız mutlaka gideceğinizi gösterin aksi takdirde habersizce yanından ayrılırsanız daha sonrasında birden bire onu bırakıp gideceğiniz konusunda endişeye kapılabilir.
Sekizinci ayına geldiğinde bebekler çevresine karşı daha da meraklı bir hale gelir çünkü artık yere basmaya başlar. Koltuklardan tutunarak hareket eder ve istediği yere kendi gidebilecek beceriye sahip olur. Gördüğü her hareketin taklidini yapar. Daha serbest hareket edebildikleri için beraber dans edebilirsiniz. Bu ayda anne ve baba kavramını iyice öğrenir, “anne nerede? baba nerede?” gibi sorular sorulduğunda anlar, anne ve babasına bakarak size yanıt verir. Artık iki elini de kullanmaya başladığı için ilgisini çekecek oyuncaklar alıp oynamasını izleyebilirsiniz. Özellikle renkli topları yuvarlamak, küpleri üst üste dizip devirmek çok ilgisini çekecektir.
Bir yaşına doğru adım adım ilerlerken bebeklerin kelime dağarcığı da gelişmektedir. Dokuz aylıkken bir bebek birkaç kelimeyi bilinçli olarak söylerken anlamsız bazı kelimeler de söyleyebilir. Kelimeleri söylemese bile artık anlamını bildiği de birçok kelime vardır.
Bu aylarda emekleme başlayan bebekler artık evin içinde çok daha hareketlidir ve ellerini de daha rahat kullanır. Evin içerisinde ona sınırlar koymak ya da gittiği her yerde onu takip etmek bebekleri huzursuz edebilir bu yüzden ev ortamını bebeğe uygun hale getirmelisiniz. Özellikle prizler, çarpıp yaralanabileceği sivri uçlar onun için tehlikeli olabilir, bu yüzden ev içerisinde ona zarar verecek eşyalar için önlem almak faydalı olacaktır.
Bebekle bu dönemde oynanabilecek en güzel oyunlardan biri ona vücudunu tanıtmaktır. “Bu burun, bu ağız, bu göz” diyerek uzuvlarının yerini gösterip isimlerini öğrenmesini sağlamak hem dil gelişimi için faydalı olacak hem de eğlenmesini sağlayacaktır.
Onuncu ayda bebekler iletişim kurmaktan çok zevk alır hale gelir. Yaptıkları hareketlerin takdir edilmesini beklerler ve hatta kendi kendilerini alkışlarlar. Çevresinde gördüğü kişilerin mimiklerini taklit etmeye çalışır, aynı zamanda kendi duygularını da daha iyi açıklayabilir. Bu ayda gel, bak gibi kısa ve basit emirleri anlar. Her zamanki gibi dil gelişimi için bu ayda da bol bol bebekle iletişim kurmalısınız. Aileler tarafından yapılan yanlışlardan biri de kelimeleri yanlış telaffuz etmek ya da bebek diliyle kullanmaktır. Bebekle konuşurken açık bir dille konuşmalı, kelimeleri olduğu gibi telaffuz etmelisiniz, böylece bebek de sözcükleri daha düzgün anlayıp kullanacaktır.
Bebeklerin kendi iradesini keşfettiği dönem on birinci aydır. Bu ayda ayna üzerindeki parmak izlerinden rahatsız olacaksınız çünkü artık o kendinin farkında ve kendini aynada sürekli tanımaya çalışacak. Kendi iradesini keşfetmesinin bazı kötü yanları da yok değil. Kendi sınırlarını öğrenmek için küçük yaramazlıklar yapar, onu engellediğinizde bağırabilir ya da huzursuzluğunu gösterecek davranışlarda bulunabilir. Aynı zamanda iletişimini el ve kol hareketleriyle destekler. Yapmaması gereken bir şeyi yapıp etrafındakileri kızdırdıysa kendini affettirmek için şirinlikler yapar.
Dil becerisini geliştiren bir diğer etkinlik de bebekle beraber kitap okumaktır. Yaşına uygun kitap seçimleri yaptıktan sonra beraber resimlerine bakarak kitap okumak onu hem eğlendirir, hem de beyin gelişimi için harika bir aktivite örneğidir.
Sizlerle adım adım yeni doğan bir bebeğin sosyal gelişimini inceledik. Gelelim son ayımıza. On ikinci ay yani bir yaşına bastığı dönemde artık bebekler çok daha aktif birer bireydir. Hareketlerinin de farkında olan bebekler yaptıkları şeylerle etrafındakilerin dikkatini çekmeye çalışır, eğer yaptıklarına gülünürse yine aynı eylemi tekrarlar ve diğer insanlara kahkahalarıyla katılırlar. Oyun alanları evin dışına çıkar ve parklara yönelirler. Biraz biraz kendi yaşıtlarıyla oynamasını sağlamak ya da onlarla vakit geçirmek sosyal gelişimlerini destekler. Göz kırpmak, el sallamak gibi hareketleri öğrenir ve günlük hayatında bu hareketlere yer verirler.
