GAPS Diyeti Nedir? Nasıl Yapılır?

GAPS, ‘Gut and Psychology Syndrome’ yani “Bağırsak ve Psikoloji Sendromu” anlamına gelir.

GAPS diyeti bir kilo verdirme diyeti değildir; otizm bozukluğu, dikkat eksikliği / hiperaktivite bozukluğu (DEHB), disleksi ve diğer zihinsel sağlık sorunlarının doğal tedavisine yönelik kısıtlayıcı bir diyettir.

Bu diyeti, Nöroloji ve Beslenme Uzmanı Dr. Campbell-McBride 3 yaşındaki oğluna otistik teşhisi konması üzerine, onu tedavi etmek amacıyla tasarlamıştır.

Dr. Campbell bazı bağırsakların yiyecekleri, kimyasalları ve bakterileri sızdırarak kana geçirdiğini, bunun da beyin işlevini ve gelişimini etkileyen “beyin sisi”ne ve otizm gibi durumlara neden olduğunu iddia etmiştir.

Genel olarak, geçirgen bağırsakların otizmin nedeni olduğu iddiası günümüzde tartışmalı olsa da otistik çocukların nörotipik çocuklara kıyasla önemli ölçüde farklı bağırsak mikrobiyotasına sahip oldukları bilinmektedir. Bugünkü araştırmalar otizmli kişilerin %70’inin sindirim sağlığının zayıf olduğunu ve bu durumun kabızlık, ishal, karın ağrısı, reflü ve kusma gibi semptomlara neden olduğunu göstermektedir.

Dr. Campbell GAPS diyetinin otizm dışında dispraksi, depresyon, şizofreni, tourette sendromu, bipolar bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk (OKB), yeme bozuklukları, gut, çocuklukta yatak ıslatma gibi sorunlarla birlikte, gıda intoleransı ya da alerjisi olan çocuklara da faydalı olacağını savunmaktadır.

GAPS Diyetinde Hangi Gıdalar Yenir?

Dr. Campbell-McBride, GAPS diyetini 3 ana bölümde ele alarak yiyecek düzenlemeleri yapar:

1. GAPS Giriş Diyeti
2. Tam GAPS Diyeti
3. Yeniden Giriş Diyeti

 

1. GAPS Giriş Diyetinde Hangi Gıdalar Yenir?

GAPS Giriş Diyeti, çoğu yiyeceğin yasaklandığı en kısıtlayıcı evredir. Bu aşama bağırsakları iyileştirmeyi ve sindirim semptomlarını hızla azaltmayı amaçlar. Bu süreç 3 haftadan 1 yıla kadar devam edebilir.

Vücudun kolayca tolere edemeyeceği tüm nişastalı karbonhidratlar diyetten çıkarılır. Bunun yerine ev yapımı et suyu, güveç ve prebiyotik yiyecekler yenir. Verilen yiyecekler küçük miktarlardan başlayıp kademeli olarak artırılır.

GAPS giriş diyetinin 6 aşaması vardır:

1. Aşama: Ev yapımı kemik suyu, haşlanmış et veya balık, iyi pişmiş sebzeler, prebiyotik gıdalardan elde edilen meyve suları ve zencefil tüketilir. Öğün aralarında ballı nane ya da papatya çayı içilir. Süt intoleransı olmayan kişiler pastörize edilmemiş, ev yapımı yoğurt veya kefir yiyebilir. Arıtılmış su içilir.
2. Aşama: Çiğ organik yumurta sarısı, ev yapımı yağ, et ve sebzelerle veya fermente balıkla yapılmış güveç yenir.
3. Aşama: Önceki tüm yiyeceklere ek olarak avokado, fermente sebzeler, lahana turşusu, GAPS tarifli krepler ve ördek yağı veya kaz yağı ile yapılmış omlet verilir.
4. Aşama: Izgara ve kavrulmuş etler, soğuk preslenmiş zeytinyağı, taze sıkılmış havuç suyu ve GAPS tarifli ekmek ile milkshake eklenir.
5. Aşama: Pişmiş elma püresi, marul ve soyulmuş salatalık ile başlayan çiğ sebzeler, meyve suyu ve az miktarda çiğ meyve yenir, ancak turunçgiller kullanılmaz.
6. Aşama: Son olarak, narenciye dahil daha fazla çiğ meyve ve kurutulmuş meyvelerle tatlandırılmış unlu mamuller eklenir.

Yukarıda sayılan bu yiyecekler bağırsaklar tarafından tolere edildikten sonra tam GAPS diyetine geçilir.

2. Tam GAPS Diyetinde Hangi Gıdalar Yenir?

Tam GAPS diyeti, diyetin bakım aşaması olarak kabul edilir ve 1.5-2 yıl kadar sürer. Diyetin bu bölümünde, insanlara diyetlerinin çoğunu taze ete (tercihen hormonsuz ve otla beslenen hayvanlardan), donyağı, kuzu yağı, ördek yağı, çiğ tereyağı ve saf yağ gibi hayvansal yağlara, balık ve kabuklu deniz ürünlerine, organik yumurtalara, kefir, ev yapımı yoğurt ve lahana turşusu gibi fermente yiyeceklere, taze sebze gibi yiyeceklere dayandırmaları tavsiye edilir.

Tam GAPS diyetinde dikkat edilmesi gereken noktalar:

• Et ve meyve birlikte tüketilmemeli,
• Mümkün olduğunca organik yiyecekler kullanılmalı,
• Her öğünde hayvansal yağlar, hindistan cevizi yağı veya soğuk preslenmiş zeytinyağı yenmeli,
• Her öğünde kemik suyu tüketilmeli,
• Azami ölçüde fermente gıda tüketilmeli,
• Paketlenmiş ve konserve yiyeceklerden kaçınılmalıdır.

GAPS diyetinin bu aşamasında, diğer tüm gıdalardan, özellikle rafine karbonhidratlardan, koruyuculardan ve yapay renklendiricilerden kaçınmalısınız.

3. Yeniden Giriş Diyetinde Hangi Gıdalar Yenir?

Tam GAPS diyetini en az 1,5-2 yıl boyunca harfiyen uyguladıktan ve en az 6 ay boyunca normal sindirim ve bağırsak hareketleri görüldükten sonra yeniden giriş aşamasına geçilir.

Bu diyetin diğer aşamaları gibi son aşamasında da yiyecekler az miktarda ve ayrı ayrı verilir. 2-3 gün içinde herhangi bir sindirim sorunu oluşmazsa porsiyonlar kademeli olarak artırılır.

Bu aşama, tam GAPS diyetine dahil olmayan yeni yiyecekler sunar. Patates ve fermente edilmiş, glütensiz tahıllarla başlanması önerilir.

GAPS Diyetinde Yasak Olan Gıdalar

Dr. Campbell, bazı yiyeceklerin bağırsak zarını tahriş ederek zarar verdiğini ileri sürmüştür. Bağırsakları iyileştirmek, toksinlerin kan dolaşımına girmesini önlemek ve vücuttaki “toksisiteyi” azaltmak için diyet programında bu gıdaları kısıtlama yoluna gitmiştir.

GAPS diyetinde yememeniz gereken yiyecekler şunlardır:

• Tüm tahıllar (Örn. Buğday, pirinç, arpa, yulaf ve mısır) ve tahıl ürünleri (Örn. Ekmek, kahvaltılık gevrek ve makarna),
• Nişastalı sebzeler (patates, yaban havucu),
• Kinoa, karabuğday, sorgum, darı ve diğer “glutensiz” tahıllar,
• Şeker ve şeker içeren her şey,
• Akçaağaç şurubu, pekmez, mısır şurubu ve diğer şuruplar,
• Aspartam ve aspartam içeren herhangi bir gıda,
• Şeker, kurabiye, kek, dondurma,
• Pastörize süt ürünleri,
• Tüm işlenmiş gıdalar,
• Tüm alkollü içecekler.

GAPS Diyetinde Önerilen Takviyeler

GAPS diyetinde prebiyotikler, esansiyel yağ asitleri, sindirim enzimleri, Morina karaciğeri yağı gibi çeşitli takviyeler verilir.

Prebiyotikler; bağırsaktaki yararlı bakterilerin dengesini sağlamaya yardımcı olur.

Lactobacilli, Bifidobacteria ve Bacillus subtilis çeşitleri dahil olmak üzere bir dizi bakteriden prebiyotik içeren bir suş seçmeniz önerilir. Gram başına en az 8 milyar bakteri hücresi içeren bir ürün aramanız ve prebiyotiği yavaş yavaş diyetinize dahil etmeniz gerekir. (Bio-Kult, GAPS diyeti için önerilen resmi probiyotiktir. Ancak ticari bir prebiyotik ürün kullanmak istemeyenler bol fermente sebze, yoğurt, kefir ve diğer probiyotik yiyecekleri yiyebilir. Kefir tanelerini yemek de ekstra prebiyotik sağlayacaktır.)

Esansiyel yağ asitleri; GAPS diyetini uygulayan kişiler yüksek EPA / DHA oranına sahip balık yağı almalıdırlar. 2’ye 1 oranında Omega-3 ile Omega-6 yağ asitleri içeren fındık, kabuklu yemiş ve tohum karışımını yiyebilirler.

Morina karaciğeri yağı; GAPS hastaları için mükemmel bir A vitamini, D vitamini, EPA ve DHA kaynağıdır.

Sindirim enzimleri; GAPS hastalarının mide asidi üretimleri düşük olduğundan alınacak takviye önemli faydalar sağlar. Sindirim sistemlerinin düzgün çalışması için her yemek öncesinde pepsin içeren bir Betain HCl almak vücudun mide asidini destekleyecektir.

GAPS Diyetinin Riskleri Var mı?

GAPS diyeti, kişiyi yetersiz beslenme riskine sokabilecek son derece kısıtlayıcı bir diyettir. Bu risk özellikle de hızlı büyüyen ve çok fazla besine ihtiyaç duyan çocuklar için geçerlidir. Bu yönüyle bilim adamları ve beslenme uzmanları tarafından eleştirilmektedir.

Bazı eleştirmenler de bu diyetle birlikte çok miktarda kemik suyu tüketmenin, yüksek dozda toksik olan kurşun alımını artırabileceğini belirtmektedir.

GAPS Diyetinin Faydaları

Bu diyet kişileri daha çok meyve, sebze ve doğal yağ yemeye teşvik eder. İşlenmiş gıdalardan uzaklaştırır. Bu değişiklikleri yapmak kişinin hem bağırsak hem genel sağlığını düzeltir.

GAPS diyeti bağırsak sağlığını 3 yoldan iyileştirebilir:

Yapay tatlandırıcıların ortadan kaldırılması; yapay tatlandırıcıların bağırsak bakterilerinde dengesizlikler yarattığı ve metabolik problem riskini artırdığı bilinmektedir.

Meyve ve sebzelere odaklanmak; yapılan araştırmalar meyve ve sebze yemenin, potansiyel olarak zararlı bir bakteri türünün bağırsakta büyümesini önlediğini göstermiştir.

Prebiyotik tüketilmesi; prebiyotikler birçok faydalı bakteri içerir. Prebiyotik yoğurt yemenin metabolik sendromlu insanlar arasında kan şekeri seviyelerini düşürmeye yardımcı olduğu tespit edilmiştir. Aynı zamanda prebiyotiklerin depresif semptomları tedavi etmede güçlü bir terapötik potansiyele sahip olduğu görülmüştür.

Sonuç olarak, GAPS diyeti bazı yönleriyle umut verici sonuçlar gösterse de bu diyetin tüm yönleriyle gerekli olduğunu doğrulayan daha bir çok araştırma yapılması gerekmektedir. Bu nedenle GAPS diyetini denemek isteyenlerin bir sağlık uzmanına danışarak hareket etmeleri akılcı olacaktır.

1 Günlük GAPS Diyet Planı Örneği

Güne, 1 bardak sıkılmış limon suyu ve kefir ya da 1 bardak taze sıkılmış meyve ve sebze suyu ile başlayın.

Kahvaltı:

Tereyağlı ve ballı GAPS krebi

1 fincan limon ve zencefil çayı

Öğle yemeği:

Sebzeli et veya balık

1 bardak ev yapımı et suyu

1 porsiyon lahana turşusu, yoğurt veya kefir gibi bir prebiyotik

Akşam yemeği:

Et suyu ile yapılan ev yapımı sebze çorbası

1 porsiyon lahana turşusu, yoğurt veya kefir gibi bir prebiyotik.